Zanim przyjrzymy się bliżej produktom finansowym i ich zastosowaniom, pochylmy się chwilę nad podmiotami, z którymi spotyka się najczęściej typowy Kowalski podczas korzystania z produktów finansowych. Są to instytucje pośrednictwa finansowego, czyli przedsiębiorstwa, które pośredniczą w zarządzaniu pieniędzmi. Innymi słowy, pośrednik finansowy to podmiot gospodarczy, który pośredniczy w kupowaniu i sprzedawaniu zasobów finansowych.

Do takich instytucji pośredniczących należą: banki, zakłady ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne i inwestycyjne, a także firmy faktoringowe, leasingowe i pożyczkowe.

W ostatnich latach obserwujemy wzrost firm zajmujących się pośrednictwem finansowym. Zasadnicza różnica to przede wszystkim rodzaj ryzyka, jaki ponoszą te przedsiębiorstwa i stopień przekładania owego ryzyka na swoich inwestorów. Oprócz ryzyka obserwujemy także asymetrię informacji. Objawia się ona w tym, że pośrednicy finansowi w nierówny sposób komunikują klientom zakres swoich produktów.

Przyjrzyjmy się zatem najbardziej powszechnym instytucjom pośrednictwa finansowego i uchwyćmy różnice pomiędzy nimi.

Banki to potocznie rozumiane przedsiębiorstwa usługowe. Ich główna działalność to przyjmowanie depozytów od osób fizycznych i podmiotów gospodarczych oraz udzielanie kredytów. Wszystkie banki podlegają prawu bankowemu. Celem tego nadzoru jest bezpieczne funkcjonowanie rynku finansowego i ochrona interesów uczestników, którzy się na nim poruszają. Bankowy Fundusz Gwarancyjny to instytucja zarządzająca systemem bezpieczeństwa depozytów bankowych w Polsce. Jednym z podstawowych zadań Funduszu jest zwrot do określonej prawem wysokości środków zgromadzonych na rachunkach bankowych. Wysokość tej gwarantowanej w całości kwoty wynosi do 100 000 euro. Oznacza to, że w przypadku kłopotów finansowych banku klient odzyska 100% swoich oszczędności, jeśli kwota nie przekroczyła 100 tys. euro (czyli ok. 420 tys. zł). Co ważne, na pieniądze te nie czeka się w nieskończoność, jako że zgodnie z przepisami BFG ma dokładnie 20 dni na zwrot środków.

Zakłady ubezpieczeniowe są przedsiębiorstwami o charakterze komercyjnym, czyli ich głównym celem jest zysk. Zakłady ubezpieczeniowe przyjmują zobowiązania do wypłacenia w zamian za otrzymaną składkę ubezpieczeniową. W razie zajścia wypadku ubezpieczeniowego i zaistnienia szkody zakłady ubezpieczeniowe wypłacą zobowiązanie. Nie są to instytucje bankowe.

Zakłady ubezpieczeniowe dzielą się na:

1. Publiczne zakłady ubezpieczeniowe realizują one politykę społeczną i gospodarczą państwa.
2. Prywatne zakłady ubezpieczeniowe – są to przedsiębiorstwa komercyjne nastawione na zysk, oferujące ubezpieczenia na życie, majątkowe, itp.
3. Towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych – nienastawione na zysk. Ubezpieczający stają się równocześnie udziałowcami towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych.

Pełnią funkcję pośredników finansowych, emitentów lub inwestorów instytucjonalnych. Fundusze inwestycyjne reprezentują zarówno podaż, jak i popyt na kapitał pieniężny. Urzeczywistniają przy tym podstawowy cel swojej działalności, to jest osiąganie korzyści finansowych w ramach wspólnego inwestowania.

System emerytalny składa się z trzech filarów:

1. Filar pierwszy – osoby pracujące opłacają składki, które następnie są przeznaczone na finansowanie bieżących emerytur. Jest to system przymusowy prowadzony przez państwo (przez ZUS).
2. Filar drugi – jest to system kapitałowy. Każdy pracownik wpłaca składki na własne konto w funduszu emerytalnym. Składki te są następnie inwestowane w celu pomnożenia kapitału, który stanowi źródło wypłaty świadczeń po przejściu ubezpieczonego na emeryturę. Największe zagrożenie systemu kapitałowego to wysoka inflacja i kryzysy finansowe.
3. Filar trzeci – obejmuje ubezpieczenia dodatkowe. Mają one uzupełnić świadczenia z filarów obowiązkowych.

To instytucje niebankowe. Firmy pośredniczące, zwane faktorami, w rozliczeniach transakcji handlowych pomiędzy dostawcami a odbiorcami. Istota faktoringu sprowadza się do nabywania od przedsiębiorstw (faktorantów) za określoną cenę wierzytelności przysługujących im w stosunku do dłużników (odbiorców) oraz świadczenia dodatkowych usług. Faktoring przyspiesza dopływ środków pieniężnych od faktorów.

To instytucje niebankowe. Leasing definiuje się jako umowa, na mocy której leasingodawca przekazuje leasingobiorcy prawo do użytkowania określonego środka trwałego, którego jest właścicielem. Za używanie tego środka właściciel pobiera ustalone w umowie opłaty.

Przedsiębiorstwa, które świadczą usługi polegające na udzielaniu pożyczek klientom instytucjonalnym lub indywidualnym. Nie mogą przyjmować depozytów. Najczęściej prowadzą one działalność leasingową.

Parabanki są instytucjami świadczącymi usługi podobne do bankowych. W Polsce parabankami są SKOK-i, poczta, a także pośrednicy pomiędzy bankami a drobnymi
kredytobiorcami. W praktyce nie ma jednoznacznej definicji parabanku. Potocznie mówimy o instytucjach, które oferują produkty przypominające te oferowane przez banki. Ich działalność reguluje prawo cywilne. W ramach swojej działalności najczęściej udzielają pożyczek na wysoki procent. Nie reguluje ich także nadzór finansowy ani nie mają odpowiedniej licencji. Liczba firm pożyczkowych jest duża, a poziom świadczonych przez nie usług jest zróżnicowany. Jeżeli ktoś decyduje się na zaciągniecie pozabankowej pożyczki gotówkowej, to powinien pamiętać, że instytucje i osoby fizyczne udzielające pożyczek są zobowiązane do stosowania pewnych zasad. Kredytodawca powinien poinformować nas o wysokości rzeczywistej stopy oprocentowania kredytu (RSSO), wszystkich dodatkowych opłatach i możliwości wcześniejszej spłaty oraz zagwarantować możliwość odstąpienia od umowy w terminie 14 dni kalendarzowych od momentu zadeklarowania chęci zaciągnięcia kredytu.

Niestosowanie tych zasad przez potencjalnego kredytodawcę powinno w kredytobiorcy wzbudzić szczególną ostrożność.