Przed Państwem kolejne zadanie – przeprowadzenie zajęć dla mieszkańców swojej miejscowości o emeryturze.

Celem warsztatów jest podniesienie świadomości w zakresie profilaktyki emerytalnej. Nie wszystkie osoby w wieku produkcyjnym są świadome, ile będzie wynosiła ich emerytura. Kolejnym punktem jest uświadomienie, że na emeryturę można także samemu zabezpieczyć.

Dla tych osób, które wcześniej nie prowadziły warsztatów, tradycyjnie przygotowaliśmy scenariusz. Jest to instrukcja, która krok po kroku objaśnia jak warsztaty powinny wyglądać. Każdy warsztat przeznaczony jest na 60 minut zajęć i 30 minut dodatkowej dyskusji.

1. Przywitaj uczestników warsztatu.
2. Podaj cel. Celem warsztatu jest zdobycie informacji o tym, jakimi finansami będziemy dysponować na emeryturze.
3. Zapytaj uczestników, czy wiedzą już, ile wyniesie ich emerytura i co mogą zrobić, aby polepszyć swoją sytuację.
4. Rozpoczynanie warsztatów pytaniem służy tzw. przełamaniu lodów i zachęcaniu uczestników do aktywności.

1. Zapytaj uczestników czy wiedzą, jak sytuacja demograficzna wpływa na wysokość emerytur.
2. Opowiedz krótko o historii emerytur i o reformie 1999 r. Jest to kluczowe, aby uzmysłowić sobie, że jakkolwiek każdy pracujący odprowadza składki na swoją emeryturę, to emerytura płacona jest ze składek obecnie pracujących.
3. Powiedz, jak zmniejszanie się ludności w wieku produkcyjnym wpływa na budżet ubezpieczeń społecznych. Składki emerytalne nie są nigdzie odkładane, bo są wypłacane obecnym emerytom na bieżąco. A i tak co roku brakuje kilkadziesiąt mld zł. Istniejącą dziurę trzeba uzupełniać z budżetu państwa z podatków. W związku z tym nasza przyszła emerytura zależy od przyszłej sytuacji demograficznej oraz stanu gospodarki.
4. Zapytaj się czy są osoby, które myślą o podwyższeniu swojej emerytury?

1. Zainicjuj dyskusję na temat tego, jakie będziemy mieli wydatki na emeryturze?
2. Powiedz, że często się zdarza, że kobiety żyją dłużej od swoich mężów i na emeryturze zostają same, a z powodów ekonomicznych ich emerytura jest zwykle niższa niż była emerytura ich mężów (zależy to od niższych płac kobiet, okresów nieskładkowych związanych z wychowywaniem dzieci, a także wcześniejszym przejściem na emeryturę w wieku 60 lat). Postaraj się krótko zakomunikować tę informację i nie inicjować dyskusji, gdyż uczestnicy mogą mieć skłonności do dywagacji czy taka sytuacja jest dobra czy zła i dlaczego tak jest. Warto wtedy wspomnieć mimochodem, że na warsztacie z powodu ograniczonego czasu nie możemy o tym dyskutować, ale można po skończonych zajęciach omówić ten aspekt z edukatorem.
3. Pojawią się różne odpowiedzi, postaraj się zapisywać je na flipcharcie. Jednym z głównych punktów powinien być czynsz i/lub opłaty za mieszkanie), jedzenie i przede wszystkim leki i wizyty lekarskie. Trzeba zwrócić uwagę, że na emeryturze pojawiają się nowe wydatki, przede wszystkim związane ze zdrowiem.
4. Zapytaj jakie uczestnicy mają pomysły na ograniczenie wydatków na emeryturze? Mogą pojawić się różne inspiracje, warto chwilę omówić ciekawsze pozycje. Można podsunąć też rozwiązanie ze zmianą mieszkania tuż przed emeryturą. W Polsce takie rozwiązanie nie jest jeszcze tak popularne, ale w wielu krajach emeryci, przechodząc na emeryturę, kupują mniejsze mieszkanie, które jest łatwiejsze i tańsze w utrzymaniu, znajduje się zwykle na parterze (a więc jest dostosowane do potrzeb seniora), a zaoszczędzoną ze sprzedaży wcześniejszego mieszkania gotówkę przeznaczają na poduszkę bezpieczeństwa.
5. Podsumuj rozmowę stwierdzeniem, że już wiemy czego potrzebujemy na emeryturze, a więc możemy dowiedzieć się, czy będzie nas na nią stać. Możemy to sprawdzić, dowiadując się, ile wyniesie nasza emerytura z ubezpieczeń społecznych.

1. Zapytaj uczestników czy wiedzą jakie elementy wpływają na wysokość emerytury?
2. Powiedz, że podstawową zasadą obowiązującą od 1999 r. jest procentowa wartość składki emerytalnej. Jest to 19,52% wynagrodzenia brutto, jakie widzimy na pasku z wynagrodzeniem. W połowie płaci ją pracownik, a w połowie pracodawca. Innymi słowy na każde 1000 zł wynagrodzenia brutto trzeba odprowadzić 195,20 zł samej składki emerytalnej. Z czego po niecałe 100 zł płaci zarówno pracownik, jak i pracodawca.
   • Powyższe równanie ma bardzo poważną konsekwencję. Skoro składka emerytalna wynosi niecałe 20% wynagrodzenia, czyli jedną piątą, aby otrzymać emeryturę w wysokości 100% wynagrodzenia brutto trzeba odprowadzać składkę przez pięć okresów. Skoro płacimy składkę emerytalną tylko w wysokości 20% rocznego wynagrodzenia, nasze emerytury nie mogą być zbyt wysokie z tego tytułu.
   • Podaj przykład #1, że pracując 20 lat (minimalny okres składkowy) i pobierając emeryturę przez 20 lat: będziemy mieli emeryturę w wysokości 20% wynagrodzenia (bo płaciliśmy przez 20 lat 20% składki emerytalnej od wynagrodzenia).
   • Podaj przykład #2, że jeżeli będziemy pracować przez 40 lat (od 25 do 65 roku życia) to w takim wypadku przez 20 lat możemy mieć już emeryturę dwa razy wyższą. Ale nadal będzie to tylko 40% rocznego wynagrodzenia.
3. Zapytaj uczestników, z jakich elementów składają się zapisy na naszym indywidualnym koncie w ZUS? Omów poniższe zagadnienia.
   • Zwaloryzowany kapitał początkowy dla osób, które pracowały przed 1999 rokiem.
   • Zwaloryzowane składki na ubezpieczenie emerytalne, składki odprowadzane do ZUSu po 1999 roku.
   • Subkonto.
   • Środki z OFE (jeśli przed 2014 były odprowadzane składki).
4. Zapytaj uczestników, czy już sprawdzali w ZUS wysokość swojej emerytury. Podsumuj, że każdy może zadbać o wysokość własnej emerytury, zabezpieczając się wcześniej.

1. Zapytaj uczestników co mogą zrobić już dziś, aby poprawić wysokość swojej emerytury i nie zależeć od ZUS.
2. Pojawią się różne odpowiedzi, od wsparcia rodziny, przez ewentualne spadki po rodzicach po bardziej nieprawdopodobne rozwiązania. Postaraj się panować nad dyskusją, aby nie było dygresji.
3. Zapytaj czy uczestnicy słyszeli o IKE i IKZE?
4. Powiedz, że III filar ma charakter dobrowolny. W skład III filaru mogą wchodzić m.in. Indywidualne Konta Emerytalne (IKE) oraz Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE).
   • IKE a IKZE różnią się sposobem opodatkowania. Konto IKE jest zwolnione z podatku od zysków kapitałowych (tzw. podatku Belki, ale tylko w przypadku, gdy środki nie zostaną wypłacone przed przejściem na emeryturę), w koncie IKZE podatek dochodowy od zysków zmniejsza podstawę wymiaru. Dzięki wpłatom do IKZE można płacić mniejsze podatki. Oba konta mają limity wpłat. Do IKE można wpłacać kwoty nieregularnie i w dowolnym momencie można również wypłacić pieniądze (jednak zostanie pobrany 19% podatek od zysków kapitałowych, nie od kapitału). Z kolei z IKZE można zwrócić zgromadzone środki, a wypłacone kwoty trzeba zadeklarować w rozliczeniu podatkowym i zapłacić od nich podatek. W przypadku IKZE można odliczyć wysokość wpłat od podstawy opodatkowania, zmniejszając tym samym kwotę należnego podatku, jednakże wypłacając środki po uzyskaniu uprawnień emerytalnych.
   • Oszczędzanie na emeryturę poprzez III filar, IKE i IKZE, ma kilka zalet. Będzie to dodatek do emerytury wypłacanej z zabezpieczeń społecznych. Podatek od zysków kapitałowych przy wypłacie zgromadzonych środków nie jest brany pod uwagę. Można także wcześniej wypłacić środki w przypadku trudnej sytuacji losowej.
5. Oprócz IKE i IKZE można samodzielnie odkładać na emeryturę.
6. Spróbujcie policzyć z uczestnikami, ile środków potrzebowałaby na emeryturze fikcyjna postać, np. pani Maria Kowalska, która na emeryturę przejdzie w wieku 60 lat, i spodziewa się dostać z ZUSu 1,500 złotych. Załóżmy, że oczekiwana długość życia wyniesie 88 lat. Na emeryturze spędzi 28 lat. Można wykonać zadanie matematyczne z uczestnikami, ile musiałaby odkładać, aby na emeryturze mieć dodatkowe 500 złotych.
7. Emerytura to delikatny temat, zwłaszcza gdy na sali są osoby starsze, tuż przed emeryturą i wcześniej nie zadbały o swoją sytuację finansową.
8. Zachęć uczestników do sprawdzenia w ZUS wysokości spodziewanej emerytury.

1. Emerytura z ZUS zależy od wielkości składki. Jest to 19,52% wynagrodzenia brutto, jakie widzimy na pasku z wynagrodzeniem. Jest to więc około ⅕ zarobków. Nawet pracując 40 lat, nie otrzymamy wystarczająco wysokiej emerytury, która zapewni nam odpowiedni komfort.
2. Na emeryturę warto się przygotować się wcześniej. Można zrobić to samemu odpowiednio się przygotowując.

1. Po warsztatach zaproponujmy sesję pytań i odpowiedzi (około 30 min). Mieszkańcy niejednokrotnie będą chcieli dowiedzieć się więcej o danym temacie.
2. Pamiętajmy, że edukator finansowy jest tylko przenośnikiem informacji na temat racjonalnych sposobów gospodarowania pieniędzmi. Nie powinniśmy doradzać, jak postąpić w danej sytuacji, tylko przedstawić możliwości.
3. Omawianie swojej sytuacji finansowej jest sytuacją delikatną. Nie wszyscy chcą się dzielić szczegółami. Dlatego na samym początku warsztatów możemy powiedzieć, że nie prosimy uczestników, aby mówili o stanie swoich finansów, ale jeśli chcą to mogą zadawać takie pytania lub zostać kilka minut po warsztatach i omówić kwestię indywidualnie.
4. Staraj się włączać w rozmowę wszystkich uczestników od samego początku warsztatów. Zadawaj jak najwięcej otwartych pytań. Będzie wtedy interaktywny warsztat.
5. Postaraj się pokazywać jak najwięcej danych. Twarde dane przemawiają. Mogą to być tabelki, wykresy przedstawione na stronie https://kulturalnieofinansach.pl, można też samodzielnie pokusić się o korzystanie z materiałów i prezentowanie na warsztatach.

Powyższy tekst jest jedynie przykładem tego, jak można przeprowadzić warsztaty. Zachęcamy do eksperymentowania z własnym formatem i scenariuszem. Aby lepiej się przygotować do warsztatów, przygotowaliśmy dla Was materiały.

1. Cały tekst z danego zakresu tematycznego. Dostępny on jest poniżej i można pobrać go klikając na czerwony przycisk: Pobierz PDF.
2. Ćwiczenie na warsztaty. Ćwiczenie można przeprowadzić na warsztatach, albo zadać jako pracę domową uczestnikom. Dostępne ono jest poniżej i można pobrać go klikając na pomarańczowy przycisk: Pobierz ćwiczenie
3. Następny warsztat. Jeśli chcielibyście przeprowadzić warsztaty na inny temat z zakresu zarządzania budżetem domowym, można przejść do kolejnej lekcji klikając na zielony przycisk: Następny warsztat.